რადიაქტივობა

რადიაქტივობა

ფრაგი მეცნიერი ანრი ანტუან  ბეკერელი ცდილობდა აღმოეჩინა  ნივთიერება რომელსაც ექნებოდა რენტგენის სხივების მსგავსი გამოსხივება. .მან ურანის მარილი ჯერ  მზეზე გაიტანა, შემდეგ  შავ  ქაღალდში  გაახვია,  ბნელ ოთახში შეიტანა და  ისეთსავე  ქაღალდში  გახვეული ფოტოქაღალდების  დასტაზე  მოათავსა.  იმ ადგილზე,  სადაც ურანის  მარილი  იდო, ქაღალდზე  შავი  ლაქა  აღიბეჭდა. ლაქის ფორმა  თანხვდებოდა  ურანის  მარილის  ფორმას.ის ფაქტი, რომ  სხეულმა სიბნელეში თავისი თავის ფოტოგრაფირება მოახდინა, ბეკერელს დაუჯერებლად ეჩვენებოდა. 1896  წლის თებერვალში, ღრუბლიანი ამინდის  გამო, ბეკერელმა ექსპერიმენტი  ვერ ჩაატარა,  შავ ქაღალდში  შეხვეულ ფოტოფირზე  მოათავსა  ურანის მარილით დაფარული სპილენძის ჯვარი და სეიფში შეინახა რამდენიმე დღის შემდეგ  ბეკერელმა მაინც გაამჟღავნა ფოტოფირი. ფოტოფირზე აღმოჩნდა  ჯვრის მკვეთრი გამოსახულება.ცხადი იყო, რომ ურანის მარილი, გარე ფაქტორების გარეშე,  თავისთავად ქმნიდა რაღაც გამოსხივებას, რომელიც ხასიათდებოდა ძლიერი განჭოლვის უნარით. ურანის მიერ გამოსხივებული მისთვის უცნობი ნაკადი უფრო აქტიურია, ვიდრე X  სხივები. ბეკერელმა დაადგინა, რომ რადიაქტივობა  დამახასიათებელია არა შენაერთისათვის, არამედ ურანის ატომებისათვის.   

რადიაქტივობა არის ერთი სახის ბირთვის  სხვა სახის  ბირთვად გარდაქმნა,  რასაც თან  ახლავს სხვადასხვა ნაწილაკის  გამოსხივება.

მოგვიანებით აღმოჩნდა, რომ რადიაქტივობა ახასიათებს არა მარტო ურანს, არამედ  სხვა  ელემენტის ატომებსაც.ბეკერელის შემდეგ მარია სკლადოვსკაია- კიურიმ და მისმა  მეუღლემ პიერ კიურიმ საფრანგეთში აღმოაჩინეს მანამდე უცნობი რადიაქტიური  ელემენტი - პოლონიუმი და  რადიუმი, ამიტომ  მარი და პიერ  კიურებმა თავისთავად გამოსხივებას რადიაქტივობა  უწოდეს.

    ქიმიურ ელემენტთა პერიოდულ  სისტემაში  83-ზე  მეტი რიგითი  ნომრის  მქონე  ელემენტები რადიოაქტიურია.

1899 წელს  ინგლისელი ფიზიკოსის ერნესტ  რეზერფორდის  ხელმძღვანელობით ჩატარდა კლასიკური  ცდა, რომელიც ადასტურებს  რადიოაქტიური გამოსხივების  რთულ

შემადგენლობას.

წლის განმავლობაში  ადამიანზე:  ბუნებრივი რადიაციის დოზა  შეადგენს 2.10 გრეის.

ზღვრული დასაშვები  დოზაა  0,05 გრ.

მოკლე დროში 3-10 გრამის  მიღება  სასიკვდილოა

რადიაციის წყაროსთან მუშაობისას აუცილებელია  რადიაციისაგან დამცავი  ზომების მიღება.

  რადიაციის გამოყენება

რადიაქტიური გამოსხივება გამოიყენება მედიცინაში როგორც დიაგნოზის დასადგენად, ისე თერაპიული მიზნებისათვის.

მედიცინაში იყენებენ ე.წ. მონიშნულ რადიაქტიურ ნაწილაკებს, რომელთა დახმარებითაც ავადმყოფის  სხეულში რომელიმე ნივთიერების მოძრაობას აკვირდებიან.

რადიოთერაპიაში რადიაციის მცირა რაოდენობით  კიბოს უჯრედებს  სპობენ.

რადიოაქტიური იოდი ილექება ფარისებრ ჯირკვალში და დიდი დოზა იწვევს ბაზედოვის დაავადებას.ფარსებრი ჯირკვლის სიმსივნეს რადიოაქტიური  იოდით მკურნალობენ.

რადიაციას მრეწველობაში ქაღალდისა და პლასტიკის ფურცლების სისქის გასაზომად  იყენებენ.

ლითონის სხეულის სტრუქტურის გამოსაკვლევად, მასში დეფექტების აღმოსაჩენად.

      სოფლის მურნეობაში  მცენარეთა თესლის  მცირე დოზებით რადიოაქტიური დასხივება იწვევს მოსავლიანობის მნიშვნელოვან ზრდას.რადიაცია იწვევს  მავნებელი მწერების განადგურებას.

რადიოაქტიური იზოტოპები გამოიყენება არქეოლოგიაში ორგანული წარმოშობის საგნების ასაკის დასადგენად.

საკვები, მათ შორის, ხორცი და ხილი, შეიძლება  გამა სხივებით დამუშავდეს,რაც მას გაფუჭებისაგან დაიცავს.

რადიაქტიური ნივთიერებების  ტრანსპორტირებისთვის  ტყვიის სქელკედლიან კონტეინერებს იყენებენ, რათა რადიაციამ არ გაჟონოს. რადიაციის დიდი დოზით  დასხივება დამწვრობას, კატარაქტასა და კიბოს იწვევს.

რადიაციის ძირითადი წყაროები არის  ბუნებრივი და ხელოვნური.ადამიანზე  მოქმედი რადიაციიც 87 პროცენტი ბუნებრივ წყაროებზე მოდის.

ერთ -ერთი წყარო ე.წ. საყოფაცხოვრებო რადიაციისა არის რენტგენული კვლევა. დაახლოებით 27 პროცენტი რადიაციული დასხივებისა,რომელსაც ადამიანი მთელი ცხოვრების მანძილზე იღებს, მოდის სამედიცინო კვლევებზე.

   ბუნებრივი რადიაციული ფონი შედგება შინაგანი და  გარეგანი დამსხივებელი წყაროებისაგან.

  გარეგანი დასხივების  კომპონენტებია: კოსმოსური გამოსხივება,  ნიადაგის გამოსხივება და ატმოსფეროს გამოსხივება.

     ხელოვნური რადიაქტივობის  დასხივების წყაროებია:  ატომური იარაღის აფეთქება,  ატომური ელექტროსადგურების ექსპლუატაცია, ატომური  ენერგიის გამოყენება სხვადასხვა სფეროში, ავარიები ბირთვულ-ენერგეტიკულ დანადგარზე.

უდიდესი ბირთვული კატასტროფები:  ჩერნობილი და ფუკუშინა.

2011 წლის  11 მარტს, იაპონიის ქვეყნის ისტორიაში ერთ- ერთმა უძლიერესმა მიწისძვრამ ჯერ შეარყია, შემდეგ კი ცუნამით გაანადგურა.ამ უბედურების ეპიცენტრში ფუკუშიმას ბირთვული სადგური აღმოჩნდა:  სამი რეაქტორი დაზიანდა   და ნიადაგში, წყალში და  ჰაერში .რადიაქტიური ნივთიერების გაჟონვა მოხდა.

1980 წლის 26 აპრილს უკრაინის ტერიტორიაზე მდებარე  ჩერნობილის ატომური ელექტროსადგურის  მეოთხე ბლოკის ავარია.ის შეფასებულია როგორც უდიდესი ავარია  ატომური ენერგეტიკის ისტორიაში.ჩერნობილი დღესაც დახურულ ზონად არის გამოცხადებული.

საგნებს, რომლებიც ხასიათდება რადიაქტიური გამოსხივებით, აქვს გამაფრთხილებელი ნიშანი.

     რადიაციული  საფრთხის აღმნიშვნელი სიმბოლო შემუშავებულ იქნა ამერიკული ბირთვული ფიზიკის, ბერკლის ლაბორატორიის მეცნიერ მუშაკების მიერ. შუაში არსებული წრე ატომს აღნიშნავს, ხოლო მის გარშემო  არსებული სამი ფორმა ალფა, ბეტა და გამა გამოსხივების აღმნიშვნელი სიმბოლოებია. შავი და ყვითელი ფერები შერჩეულ იქნა იმიტომ რომ თვალში საცემი ფერებია.